Trong kỳ này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu thêm về quy trình chăm sóc đĩa than cũng như một vài cách vệ sinh đĩa than thường dùng nhất hiện nay.
Bụi không phải là thứ duy nhất làm bẩn đầu kim đĩa than. Ma sát giữa đầu kim và rãnh đĩa sinh ra nhiệt, đủ để làm nóng chảy phần vinyl ở vách rãnh đĩa. Phần vinyl bị chảy ra này sẽ dính vào đầu kim và gây ra những hậu quả rõ rệt. Hầu hết dung dịch lau đầu kim hiện nay không thể loại hết được lớp vinyl này. Tuy nhiên có một cách cực kỳ đơn giản có thể loại bỏ được những vụn vinyl bám chắc nhất khỏi đầu kim. Trước hết, dùng khăn giấy lót đầu kim lại, sau đó cạo vùng cọ xát của đầu kim theo hướng từ trước ra sau (cùng hướng với chuyển động của đầu kim khi đĩa than di chuyển). Việc này sẽ giúp cạo sạch lớp vinyl ở đầu mũi kim. Tuy nhiên, khi làm điều này người dùng cần phải thật cẩn thận, tránh làm gãy cantilever khỏi cartridge.
Những kim đĩa than loại moving coil sẽ sử dụng cuộn dây để bắt tín hiệu. Lâu ngày cuộn dây này cũng sẽ bị nhiễm từ do chúng bị đẩy lên qua gần với cục nam châm gắn cố định trên kim, làm mất đi độ trung thực vốn có. Giải pháp cho vấn đề này là khử từ cho kim đĩa than bằng một thiết bị chạy bằng pin kết nối với tonearm thông qua dây RCA. Một vài tầng phono cũng được thiết kế với mạch khử từ tích hợp. Người dùng chỉ cần ấn một nút ở mặt trước là kim sẽ được khử từ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cartridge loại moving magnet không cần khử từ, thậm chí có thể bị hỏng nếu người dùng cố khử từ cho chúng.
Trong quá trình sử dụng đĩa than, người dùng thỉnh thoảng cần làm sạch sâu cho đĩa với chổi chuyên dụng và dung dịch làm sạch, hoặc sử dụng máy làm sạch đĩa than. Nếu không muốn máy hút chân không vốn quá đắt đỏ tốn kém, chổi và dung dịch chuyên dụng sẽ là những lựa chọn tốt. Cách thực hiện rất đơn giản, bôi dung dịch lên, chùi đĩa than, sau đó rửa sạch rồi hong khô. Phương pháp tốt hơn tất nhiên vẫn là dùng máy rửa chân không. Sau khi đặt đĩa than lên mâm xoay của máy, người dùng sẽ bôi dung dịch lên đĩa rồi chạy máy. Đầu tiên máy sẽ dùng chổi để làm bong bụi bẩn bám trên rãnh khi quay đĩa, sau đó chuyển sang tay hút chân không để hút hết các bụi bẩn này (người dùng cũng cần thường xuyên làm sạch chổi của máy vệ sinh bằng một cái chổi khác và dung dịch làm sạch.) Bên cạnh đó, việc giữ sạch cho máy cũng rất quan trọng, vì nếu bị bẩn thì khi làm sạch một mặt rồi chuyển sang mặt bên kia, mặt vừa làm sạch sẽ lại tiếp xúc với bụi bẩn. Chú ý rằng không nên dùng tấm lót nỉ cho máy vệ sinh, bởi chúng có thể nhiễm từ khi chà xát và dễ tích bụi bẩn, rất khó để làm sạch.
Nếu dùng máy vệ sinh chân không để làm sạch đĩa, kết quả sẽ rất tuyệt vời. Đĩa thu giờ sẽ chạy yên tĩnh hơn và với âm nền tối hơn. Ngay cả những đĩa mới cũng sẽ chơi tốt hơn nếu được vệ sinh thường xuyên, bởi đĩa mới không chỉ dính bụi từ nhà máy ép mà chúng còn bị phủ một loại hóa chất để có thể dễ tháo ra khỏi khuôn ép hơn.
Biện pháp tiếp theo cũng là biện pháp tốt nhất, đó là dùng máy làm sạch siêu âm. Các thiết bị này dùng sóng siêu âm thay vì tác động vật lý để làm bong, tróc bụi bẩn từ rãnh đĩa. Công nghệ làm sạch bằng siêu âm thường được áp dụng để vệ sinh các thiết bị điện tử, kim cương và đồ dùng y tế, và nó chắc chắn hiệu quả hơn làm sạch bằng chổi quét vì trong rãnh đĩa có những hạt bụi nhỏ li ti, nhỏ đến mức những sợi chổi mịn nhất cũng lớn hơn chúng khá nhiều. Kết quả là chổi không thể quét sạch được những hạt bụi đó. Sóng âm tạo ra từ siêu âm không gặp phải những hạn chế đó, do vậy nó có thể làm sạch bụi bẩn ở bất cứ vị trí nào, với bất cứ kích thước nào trên rãnh đĩa.
Trên thực tế, máy làm sạch bằng siêu âm còn được lắp thêm bồn nước để ngâm một phần đĩa than vào. Trong quá trình chạy máy, đĩa trong bồn sẽ được quay từ từ. Không như hầu hết các máy vệ sử dụng chất tẩy hoặc dung dịch đặc dụng, giải pháp của máy rửa siêu âm chỉ là sử dụng nước cất mà thôi. Một vài máy rửa siêu âm còn có một chai dung dịch nhỏ, cho phép người dùng đổ thêm nước cất để giảm áp lực bề mặt nước, từ đó tăng hiệu quả của việc vệ sinh.
Sau khi đĩa quay trong bồn rửa được ba phút, bồn sẽ tháo nước và máy thổi bắt đầu hoạt động để làm khô đĩa. Toàn bộ quá trình này thực hiện tự động, và mỗi đĩa than chỉ cần 5 phút để làm sạch. Với những máy rửa chân không giá rẻ, người dùng sẽ tự nhấc đĩa ra khỏi bồn rửa rồi để khô. Một vài máy có bồn rửa cỡ lớn, có thể rửa tới 6 đĩa cùng một lúc.
Nguồn: tapchihifi.com/Nguyễn Hào
