Chất âm là một trong những yếu tố dùng để đánh giá mâm đĩa than. Đây là một phương pháp chọn phụ thuộc nhiều vào người nghe, khá nặng tính chủ quan.
Đánh giá về chất âm và khả năng trình diễn của hệ thống đĩa than thường khó hơn đánh giá các thiết bị khác. Chẳng hạn, nếu người nghe muốn đánh giá về phono cartridge, họ chắc chắn không thể làm được nếu không nghe cả mâm đĩa than và tay cơ, cũng như hiểu được về khả năng tương tác giữa cartridge và các thành phần còn lại trong mâm đĩa than. Cũng tương tự như vậy, với bất cứ thành phần nào trong bộ nguồn phát analog, việc nghe chúng một cách độc lập, cách ly với các thành phần còn lại. Nếu để so sánh, điều này sẽ đúng với bất cứ thành phần nào tron hệ thống, thế nhưng tác động qua lại giữa các thành phần trong nguồn phát sẽ lớn hơn tác động giữa preamp và power-amp. Bên cạnh đó, cách thiết lập những thiết bị này cũng ảnh hưởng nhiều đến hiệu năng. Như vậy, những yếu tố như giá, kệ đỡ, vị trí trong phòng, phono preamp và tải của preamp tới cartridge cũng đều quan trọng như nhau. Dù vậy, mâm đĩa than, tay cơ và cartridge cũng có chất âm của riêng mình. Sản phẩm tốt hơn sẽ ít để lộ ra chất âm riêng ấy và thiên về trung tính nhiều hơn.
Một mâm đĩa than chất lượng cao sẽ được thể hiện thông qua việc thiếu đi các rumble (nhiễu ồn tần số thấp), giảm hẳn lượng nhiễu ồn bề mặt bản thu và đem đến cảm giác âm nhạc nổi lên từ một nền âm tĩnh lặng. Những mâm đĩa than chất lượng sẽ thêm những “lớp phủ” làm mờ đi chi tiết của bản thu. Khi chuyển sang một thiết bị chất lượng cao. “lớp phủ” đó sẽ bị xóa đi, khiến bản nhạc trở nên rõ ràng, tươi sáng và sống động hơn.
Ngay cả trong trường hợp mâm đĩa than không có những rumble quá dễ nhận biết, nó vẫn có thể thêm nhiễu ồn mức thấp vào bản nhạc. Những nhiễu ồn này cũng khiến cho bản nhạc bị mất đi những chi tiết nhỏ. Các mâm đĩa và tay cơ chất lượng tốt sẽ giúp người nghe đi sâu vào bản nhạc hơn. Trên thực tế, việc phát hiện ra lớp nhiễu ồn này không dễ, trừ khi người nghe có cơ hội được so sánh trực tiếp cùng một bản nhạc với hai mâm đĩa than có chất lượng khác nhau. Thế nhưng, một khi đã nhận thấy sự khác biệt, chắc chắn ai cũng sẽ phải bất ngờ. Việc nghe nhạc trên một hệ thống tốt, có khả năng tái hiện hết mọi chi tiết cũng giống như ngắm bầu trời sao trong một ngày đẹp trời, không mây ở vùng ngoại ô sau một thời gian dài sống trong thành phố. Những chi tiết cực kỳ nhỏ cũng được làm lộ rõ, vì thế cảm nhận về bản nhạc cũng tốt hơn nhiều.
Một đặc tính quan trọng khác mà người nghe có thể phát hiện được là cảm nhận bản nhạc được tạo nên từ hàng loạt nhạc cụ trong cùng một không gian. Mỗi nhạc cụ sẽ chiếm một vị trí riêng trong không gian đó, bao quanh đó là cảm giác luồng không khí xung quanh khiến nó tách bạch khỏi những nhạc cụ khác. Âm nhạc như thể được tạo nên từ những yếu tố tách bạch chứ không phải một luồng âm thanh hỗn độn, mờ nhạt thiếu sức sống. Tất nhiên, chất lượng bản thu cũng đóng góp một vai trò khá quan trọng.
Ngoài ra, còn có một khía cạnh khác liên quan không kém, đó là âm trường rõ nét – cảm giác mà màn trình diễn trở nên thật rõ ràng chứ không phải chỉ tạo nên một hình ảnh mờ nhạt. Một âm trường rõ nét sẽ khiến người nghe cảm nhận sâu hơn về môi trường sân khấu biểu diễn, với các nhạc cụ được sắp xếp trài dải ra sau, thể hiện rõ ràng, tái tạo gần như ngay lập các tín hiệu xuất ra từ bản thu, thế nhưng không chỉ duy trì ở đằng trước sân khấu mà còn đi rất sâu về phía sau nữa. Khả năng “nhìn” thấy âm trường sâu như vậy sẽ khiến người nghe cảm nhận được không gian rộng lớn ở ngay trước mặt mình. Rã âm rung sẽ kéo dài hơn trong không gian, từ đó thể hiện ấn tượng về độ sâu và độ rộng hoành tráng hơn.
Ngược lại, những mâm đĩa than chất lượng thấp thường làm mờ đi các âm thanh ở nửa phía sau của sân khấu, khiến chúng mất đi sự tách bạch, khác biệt và vì thể giảm hẳn đi sự sống động. Các chi tiết nhỏ sẽ bị che mờ, đồng thời cảm nhận về quy mô không gian cũng bị thu hẹp đi đáng kể. Một phẩm chất quan trong khác bị ảnh hưởng nhiều bởi nguồn phát là sự tương phản độ động và tốc độ các âm thanh tức thời. Mâm đĩa than tốt sẽ thể hiện độ động rộng hơn, khiến sự khác biệt giữa các âm thanh mạnh / nhẹ càng trở nên rõ rệt. Bên cạnh đó, âm thanh cũng trở nên sắc nét, nhanh chóng và tạo cảm giác có lực, đột ngột hơn. Chẳng hạn, những nốt đàn ngắn, gấp trên một cây guitar acoustic sẽ trở nên nhanh, sắc bén và sống động, trong khi ở một mâm đĩa than dở, chúng trở nên kéo dài hơn và khá vô hồn.
(Hết phần 1)
Nguồn: tapchihifi.com/Nguyễn Hào
